سیستم آبیاری تحت فشار جزوی از سیستم های مدرن آبیاری می باشد که به منظور افزایش بهره وری از آب موجود و همینطور توزیع یکنواخت آب در زمین های کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد. در این نوشته از وبلاگ سهندآسا به بررسی ویژگی های آبیاری تحت فشار پرداخته و خصوصیات آن را بیان خواهیم کرد.
آبیاری تحت فشار چیست ؟
آبیاری تحت فشار به سیستمی گفته میشود که آب در آن با فشاری بیشتر از یک اتمسر و در داخل لوله هایی موسوم به لوله پلی اتیلن جریان دارد و در محل مورد نیاز به صورت یکنواخت با استفاده از سیستمهای مختلفی همچون آب پاش ها و یا نوار های آبیاری خارج میشود.
چرا باید از آبیاری تحت فشار استفاده کنیم ؟
استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار بخصوص در مناطقی از کره زمین که دارای مشکلات تامین آب می باشند ضروری است. این مورد برای کشور عزیزمان ایران صدق میکند و لزوم استفاده از این سیستم ها می تواند در تامین نیاز های کشاورزان بخصوص در این شرایط آبی بحرانی چاره ساز باشد.
با استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار، نه تنها میتوانید با راندمان بالاتری به آبیاری گیاهان و درختان خود بپردازید ، بلکه نقشی اساسی در حفظ صحیح سفره های آب زیر زمینی منطقه نیز ایفا خواهید کرد.
مقایسه آبیاری تحت فشار و آبیاری سنتی :
سیستم های آبیاری تحت فشار و آبیاری سنتی را از جنبه های مختلفی می توان بررسی کرد که در این قسمت به بررسی مختصری از آن می پردازیم :
هزینه راه اندازی :
از نظر هزینه اولیه ، سیستم آبیاری تحت فشار هزینه بر می باشد. در مقابل سیستم آبیاری سنتی هزینه ی اولیه ای ندارد. از نظر هزینه های نگهداری نیز آبیاری تحت فشار ممکن است هزینه هایی داشته باشد.
نیاز به نیروی کار :
سیستم آبیاری تحت فشار نیازی به نیروی کار ندارد و تمامی عملیات فقط با حضور موقت یک نفر قابل انجام است. این مورد در سیستم های آبیاری سنتی همچون کرتی و … صدق نمیکند و تغییر جهت های آبیاری باید توسط اشخاص صورت گیرد.
آبیاری هدف مند و جلوگیری از انتشار گیاهان هرز در مزرعه :
در سیستم آبیاری سنتی ، آب به تمامی نقاط زمین کشاورزی میرسد، در نتیجه امکان توضیح و انتقال دانه های گیاهان هرز به شدت افزایش می یابد و نیاز به هزینه کرد باری از بین بردن این گیاهان وجود خواهد داشت. در مقابل در سیستم ابیاری مدرن همچون تحت فشار ابیاری فقط در قسمت مورد نیاز گیاهان صورت میگیرد و اب از گیاهی به گیاهای دیگر منتقل نمیشود. در نتیجه گیاهان هرز در داخل زمین کشاورزی پخش نخواهند شد.
کودیاری بهینه :
در سیستم های آبیاری سنتی کمتر پیش میآد که کشاورز با آبیاری اقدام به کوددهی به گیاهان کند چرا که کود به صورت یکنواخت در سیستم پخش نشده و گیاهان به صورت کامل از آن بهره نخواهند برد. اما در سیستم های آبیاری تحت فشار به دلیل اینکه گیاه مستقیما هدف گذاری میشود و آب مستقیم به آن میرسد ، میتوان از کودهای مایع یا کودهای محلول در آب با خیال آسان استفاده کرد.
به طور کلی میتوان گفت که استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار در داخل کشور بسیار ضروری است و عدم توجه به استفاده از آن میتواند آسیب های بسیار بیشتری نیز به سفره های آبی زیر زمینی کشور وارد سازد که نتیجه ی آن ایجاد فرسایش در خاک و از بین رفتن بافت های قابل کشاورزی خواهد بود.
مزایای آبیاری تحت فشار :
آبیاری تحت فشار مزایای بسیاری دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- – جلوگیری از ایجاد علف هرز در مزرعه
- – کاهش شدید مصرف آب
- – آبیاری هدف مند به ریشه گیاه برای افزایش بهره وری
- – آبیاری یکنواخت در مزرعه و رشد یکنواخت گیاهان
- – تولید یکنواخت محصولات
- – امکان کودیاری هدفمند
- – امکان آب رسانی مستقیم به ریشه و در نتیجه کاهش هدررفت آب در مناطق گرم سیری
- – گسترس آسان
- – عدم نیاز به نیروی انسانی زیاد
- – جلوگیری از انتقال بیماری های قارچی بین گیاهان به دلیل عدم انتقال مستقیم آب از گیاهی به گیاه دیگر
معایب آبیاری تحت فشار :
به طور کلی نمیتوان گفت که سیستم آبیاری تحت فشار معایب خاصی در مقابل سیستم های سنتی دارد ، اگر هم برای مثال هزینه اولیه ی این سیستم بالا می باشد ، در مقابل برداشت محصول هدفمندتری را برای کشاورز فراهم میکند و این هزینه در اینده ی نزدیک جبران خواهد شد. از جمله مواردی که میتوان در این مورد به آن اشاره کرد گزینه های زیر هستند :
- – هزینه اولیه بالا
- – هزینه نگهداری
- – نیازمند آموزش اولیه به کشاورزان برای نگهداری اصولی
انواع روش های آبیاری تحت فشار :
سیستم آبیاری تحت فشار همانطور که پیش تر نیز اشاره کردیم ، به تمامی سیستم هایی گفته میشود که اب با فشاری بالاتر از 1 اتمسفر در داخل لوله ها جریان دارد و به گیاهان می رسد. این سیستم ها میتوانند به روش های مختلفی اجرا شوند که در ادامه به صورت مختصری این روش ها را بیان میکنیم :
بارانی :
سیستم آبیاری بارانی از جمله روش های آبیاری تحت فشار مرسوم می باشد. در این سیستم آب توسط تفنگ های آب پاش یا آب فشان ها همچون باران در سطح مزرعه پخش میشود. این آبیاری بخصوص در زمین های کشاورزی گندم ، یونجه و … به صورت گسترده ای استفاده میشود. سیستم های ابیاری بارانی مدل های مختلفی همچون سیستم های آبیاری کلاسیک ، سنتر پیووت ، ماشین آبیاری قرقره ای و … می باشد.
ماشین قرقره ای :
ماشین های قرقره ای زمین های کشاورزی هموار و ناهموار را به صورت نواری آبیاری می کند. این سیستم یکی از مدرن ترین سیستم های آبیاری موجود می باشد. شرکت طراح گستر آب آرا یکی از بزرگترین شرکت های ارائه دهنده ی ماشین های آبیاری قرقره ای در ایران می باشد.
سیستم آبیاری سنتر پیووت :
در این سیستم آبیاری که به آن آبیاری عقربه ای نیز گفته میشود ، لوله ای قطور و طویل وجود دارد که حول یک مرکز به صورت کامل دوران پیدا میکند و با استفاده از بوم آبیاری اقدام به آبیاری بارانی گیاهان میکند. این سیستم نیز از جمله سیستم های آبیاری مدرن مورد استفاده در داخل کشور می باشد.
قطره ای :
آبیاری قطره ای یا موضعی یا میکرو نوعی روش آبیاری است در آن آب از یک منبع خارج شده و به وسیله ی لوله های اصلی و فرعی به پای گیاه می رسد و در نهایت با فشار کم از از طریق قطره چکان یا نوار دیپ وارد خاک می شود و دقیقا محل ریشه را آبیاری می کند.این روش یکی از بهترین روش های آبیاری است که برای آبیاری انواع گیاهان و باغات میوه قابل اجراست .
سیستم آبیاری قطره ای نیز به چندین زیر مجموعه تقسیم بندی میشود که از جمله معروف ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
آبیاری قطره ای با نوار تیپ :
این نوع ابیاری بستگی به نوع گیاهان و هموار بودن زمین دارد و با استفاده از نوارهای ابیاری که دارای شیارهایی هستند مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین میتوان در داخل لوله های ابیاری پلی اتیلن از قطره چکان های ابیاری نیز استفاده کرد.
آبیاری زیر سطحی :
آبیاری زیر سطحی به صورت مستقیمی اب را به ریشه میرساند. تمامی ادوات این نوع ابیاری در زیر زمین قرار دارد . این نوع ابیاری بخصوص در استان هایی که اب و هوایی گرم و خشک دارند کاربردی می باشد و مصرف آب را کم و بهینگی استفاده از آن را به شدت افزایش می دهد.
بابلر :
بابلر از دیگر سیستم های ابیاری زیر سطحی است که در آن از وسیله ای به نام بابلر برای ابفشانی استفاده میشود.
تجهیزات آبیاری تحت فشار :
تجهیزات مختلفی در سیستم های آبیاری تحت فشار مورد استفاده قرار میگیرد که با توجه به تنوع بالای روش های اجرایی ، نمیتوان به صورت دقیق به معرفی آنها در این قسمت پرداخت . به صورت خلاصه استفاده از این تجهیزات در سیستم های آبیاری تحت فشار مرسوم است :
بهترین لوله آبیاری تحت فشار :
لوله پلی اتیلن از جمله مهمترین اجزا در سیستم های آبیاری تحت فشار می باشد. در تمامی قسمت های سیستم های آبیاری تحت فشار از لوله های پلی اتیلن با قطر ها و توان تحمل فشار مختلف استفاده میشود. کارخانه سهندآسا تولید کننده بهترین لوله پلی اتیلن تبریز می باشد که نزدیک به سه دهه می باشد در تولید انواع لوله های پلی اتیلن فعالیت دارد.
نوار آبیاری :
نوارهای آبیاری که به انها نوار تیپ نیز گفته میشود نوعی لوله پلی اتیلن هستند. نوارهای تیپ انواع مختلفی دارند ، بر روی انها دریپرهایی وجود دارد که وقتی لوله پر از آب میشود، اب از طریق این دریپرها خارج میشود. فاصله دریپرها و همینطور ضخامت لوله میتواند متفاوت باشد.
آبپاش ، قطره چکان ، بابلر :
برای انتقال اب به بیرون از لوله نیاز به استفاده از آبپاش ، قطره چکان ، بابلر ، دریپر و … می باشد که بسته به نوع سیستم آبیاری و همینطور نوع گیاهان باید اقدام به استفاده از آنها کنید.
سیستم فیلترینگ :
سیستم های فیلترینگ آبیاری بخصوص در مکان هایی که اب سنگین بوده و املاح زیادی دارد باید مورد استفاده قرار گیرد. سیستم های فیلترینگ نیز تنوع بسیار بالایی دارد و بسته به ازمایشهایی که از آب مصرفی گرفته میشود بهترین گزینه برای شرایط شما انتخاب خواهد شد.
شیر برقی و اتصالات :
اتصالات از جمله قسمت های مهم در سیستم های ابیاری تحت فشار می باشند که شامل اتصالات جوشی ، پیچی ، الکتروفیوژن و فاضلابی هستند. بسته به نوع سیستم ابیاری و لوله های مورد استفاده میتوان از اتصالات مختلفی استفاده کرد. از شیربرقی ها نیز به منظور کنترل ورود و خروج اب در قسمت های مختلف سیستم ابیاری میتوان استفاده کرد.
سیستم های کنترلی :
سیستم های کنترلی و نظارتی نیز به منظور نظارت دقیق و اتوماسیون کامل سیستم های ابیاری قابل استفاده می باشند. این سیستم ها بخصوص در گلخانه های مدرن بسیار کاربردی هستند. سیستم های کنترلی نیز انواع بسیار مختلفی دارند که بسته به نیاز کشاورز می توان از آنها استفاده کرد.
نتیجه گیری :
به طور کلی میتوان گفت که سیستم های آبیاری تحت فشار از یک سو نجات دهنده ی محیط زیست هستند و از سوی دیگر کمک کننده به کشاورز، تا در کنار کمک به نگهدرای از منابع آبی برای فرزندان خود ، محصولاتی با کیفیت بالا نیز تولید کند.