یکی از مهم ترین مباحث در کشت و پرورش گندم ” مدیریت صحیح آبیاری” است. به این معنا که گیاه به چه میزان آب و در چه دوره های زمانی نیاز دارد و این آب از چه روش هایی باید در اختیار گیاه قرار گیرد. انتخاب روش آبیاری نیز به عوامل مختلفی مثل شرایط آب و هوایی ( دما ، رطوبت ، باد ) ، نوع خاک ، نوع گونه گندم و… بستگی دارد.
اگر در حوزه ی پرورش گندم مطالعه یا فعالیت می کنید و علاقمند هستید در خصوص روش های آبیاری گندم و بهترین و به صرفه ترین آن اطلاعات بیشتری کسب کنید؛ دعوت می کنیم در ادامه با سهند آسا همراه باشید.
انواع روش های آبیاری گندم :
به طور کلی دو روش آبیاری سنتی و آبیاری مدرن برای گندم وجود دارد که هر کدام میتواند زیرشاخه های مختلفی داشته باشد. در ادامه به معرفی این روش ها می پردازیم :
آبیاری سنتی گندم
یکی از قدیمی ترین روش های آبیاری گندم که در گذشته و حتی امروزه در برخی از مزارع استفاده می شود آبیاری به روش دیم ؛ کرتی و نواری و جوی و پشته ای می باشد که در زیر به تشریح هر یک از آنها می پردازیم.
آبیاری دیم :
در این روش تمام آب مورد نیاز مزرعه از طریق باران و برف تامین می شود و مناسب مناطقی است که از ریزش های جوی خوبی برخوردار اند.
آبیاری کرتی یا نواری :
در آبیاری کرتی زمین به کرت های بزرگی تقسیم می شود و آب از طریق نهر وارد کرت ها شده و آبیاری غرقابی انجام می شود. در این روش اندازه ی کرت ها به بافت خاک و شیب زمین بستگی دارد.
آبیاری جوی و پشته ای یا نشتی :
در آبیاری جوی و پشته ای ، آب در کل مزرعه پخش نمی شود. بلکه در جوی هایی با عمق 20 سانتی متر جریان پیدا می کند و با نشت کردن رطوبت دانه های کاشته شده در پشته ها سیراب می شوند. طول جوی ها به بافت خاک ،شیب و اندازه و شکل زمین بستگی دارد و در زمین هایی با شیب ملایم و بافت خاک متوسط تا سنگین مناسب عمل می کند.
روش های آبیاری نوین گندم
امروزه به دلیل کمبود منابع آبی استفاده از روش های سنتی دیگر جواب گو نیست. لذا به منظور صرفه جایی در مصرف آب و افزایش کمیت و کیفیت محصول استفاده از روش های جدید آبیاری مانند آبیاری قطره ای وآبیاری بارانی توصیه می شود.
آبیاری قطره ای گندم :
بهترین روش برای آبیاری مزارع کوچک گندم استفاده از روش قطره ای با نوار تیپ است. در این روش که نوعی آبیاری سطحی می باشد ،آب به وسیله ی پمپ آب از منبع خارج شده و از طریق لوله های پلی اتیلن اصلی و فرعی به مزرعه رسیده و به وسیله ی نوار تیپ قطره قطره به پای بوته ریخته می شود و ضمن تامین آب مورد نیاز ریشه تا 50 درصد راندمان آبیاری افزایش می یابد.
در صورتی که به ازای هر هکتار کمتر از یک لیتر در ثانیه آب در اختیار داشته باشیم می توانیم از این روش استفاده کنیم. در روش آبیاری قطره ای نوارهای تیپ در فاصله ی 30-40 سانتی متری از هم دیگر چیده شده و عمل آبیاری را انجام می دهند. در زیر به مهم ترین مزایای آبیاری قطره ای گندم اشاره می کنیم.
- کاهش مصرف آب
- افزایش تناژ گندم
- افزایش کیفیت گندم تولید شده
- امکان کود دهی به همراه آبیاری
- کاهش مصرف کود
- جلوگیری از فرسایش خاک
- کاهش رشد علف های هرز
- جلوگیری از شوری خاک
- کاهش استفاده از نیروی کارگر
- کاهش مصرف انرژی
- مناسب برای انواع شرایط آب و هوایی
- مناسب برای انواع خاک ها
لازم به ذکر است از محدودیت های آبیاری قطره ای گندم این است که راه اندازی سیستم های نوین در ابتدا کمی هزینه بر است که این امر در ابتدا کشاورزان را به اندیشه می اندازد. اما باید قبول کرد که با توجه به کمبود آب چاره ای جز استفاده از روش های جدید وجود ندارد و مزایای این روش ها به قدری است که این هزینه ها به سرعت جبران شده و کشاورزان به استفاده از آنها ترغیب می شوند.
گفتنی است کمک بلاعوض 7 میلیونی به ازای هر هکتار نیز به کشاورزان از طریق جهاد کشاورزی پرداخت می شود (در سال 1402). مسئله ی بعدی گرفتگی قطره چکان ها می باشد که با به کاربردن تمهیدات لازم مانند سیستم فیلتراسیون می توان این مشکل را حل نمود. گفتنی است این روش برای آبیاری مزارع و دشت های وسیع نمی تواند کاربرد داشته باشد و در چنین زمین هایی باید از روش آبیاری بارانی استفاده گردد.
آبیاری زیر سطحی گندم
در روش زیر سطحی لوله ها 30-40 سانتیمتر در زیر سطح خاک دفن می شوند و با مرطوب کردن قطره ای خاک رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین می کنند. این روش جزو پر هزینه ترین روش های آبیاری است اما راندمان آن بسیار بالا است و وجود لوله ها در زیر خاک مزاحمتی برای ماشینالات کشاورزی در حین برداشت گندم ایجاد نمی کند.
آبیاری بارانی گندم
یکی از روش های آبیاری مزارع بزرگ گندم استفاده از آبیاری بارانی است. در این روش آب از طریق لوله های لترال به مزرعه رسیده و به وسیله ی آب پاش همانند قطرات باران روی مزرعه ریخته می شود. این روش نسبت به روش های سنتی مصرف آب کمتری دارد.
اما به کارگیری آن به شرایط جوی منطقه و نوع خاک مزرعه بستگی دارد. برای مثال در مناطق کویری و بادخیز استفاده از روش های بارانی مناسب نیست. زیرا گرما باعث تبخیر آب می شود و باد تنظیم آب پاش ها را بهم می ریزد و از پخش یک نواخت آب در سطح مزرعه جلوگیری می کند.
آبیاری ویل موو ( آبفشان غلتان) :
در این روش لوله های آلومینیومی چرخ دار به کمک یک موتور بنزینی در یک منطقه قرار می گیرند. آبیاری را انجام می دهند و سپس به یک نقطه ی دیگری از مزرعه جابه جا می شوند.
آبیاری لاینیر (آبفشان خطی) :
در این روش لوله ها مانند بازوهایی روی چرخ ها قرار می گیرند و آبپاش ها از لوله ها آویزان شده و عمل آبیاری را انجام می دهند . این روش مناسب مزرعه های مربع و مستطیل شکل می باشد.
آبیاری سنترپیووت ( آبفشان دوار) :
در این روش که به آن آبیاری عقربه ای نیز گفته می شود؛ بال های آبیاری حول یک محور زمین را به شکل دایره ای آبیاری می کنند.از معایب این روش عدم آبیاری گوشه های زمین است. و برای زمین های با شیب زیاد مناسب نیست.
آبیاری گان (آبفشان قرقره ای) :
در روش گان یا ارابه ای لوله های پلی اتیلن به دور قرقره ای پیچیده می شوند و امکان جابه جایی آنها در مزارع به راحتی وجود دارد. همچنین در این روش آب با شعاع 30-50 سانتی متر پاشیده می شود و برای زمین هایی با خاک های سبک و ماسه ای مناسب است.
سخن آخر
همان طور که اشاره شد آبیاری نقش مهمی در افزایش تناژ محصول و تولید دانه های درشت و با کیفیت گندم دارد. اما امروزه به دلیل بحران کم آبی نمی توان از طریق روش های سنتی به بهره وری لازم رسید. لذا روش های نوین مانند آبیاری قطره ای و بارانی به کار گرفته می شود تا بتوان با کمترین حجم آب محصولی پر بازده و سود آور تولید کرد.
در صورتی که قصد استفاده از روش آبیاری قطره ای یا بارانی را برای مزارع گندم خود دارید ؛ ما در شرکت سهند آسا به عنوان یکی از بزرگترین واحد های تولید و تامین انواع لوله های پلی اتیلن و قطعات جانبی در شمال غرب کشور، آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستیم و تلاش می کنیم بهترین و با کیفیت ترین محصولات را با قیمت مناسب در اختیار شما هموطنان عزیز قرار دهیم.